Përkthyer në Socializëm paraqet historinë pak të njohur të komuniteteve turqisht-folëse në Jugosllavi, më saktë në Kosovë dhe Maqedoni. Kjo paraqitje hulumton se si, në një kontekst shoqëror shumëkombëtar, u afirmua identiteti turk dhe se si u transformua nën ideologjinë socialiste.
Qëllimi historik i Përkthyer në Socializëm shkon pas në vitet 1920, vitin ku një pjesë e popullatës së shtypur muslimane në Mbretërinë e Jugosllavisë, panë shëlbim në idetë majtiste. Ajo gjurmon historinë e një gjenerate të re aktivistësh që ndihmuan në qartësimin e rrugës për një të ardhme socialiste, vizion i cili u ndërpre nga regjimi monarkik. Duke ndërtuar mbi këtë trashëgimi, ekspozita zgjerohet në realitetin e ri të Jugosllavisë socialiste deri në fund të viteve ‘80.
Megjithëse komunitetet turqisht-folëse përbënin zyrtarisht një pjesë të vogël të popullsisë, politikat ndaj minoriteteve kombëtare mundësuan shpërhapjen e një morie aktivitetesh që gjuhën turke. Këtu përfshihen gazeta, periodikë, shkolla dhe organizime të ndryshme kulturore dhe politike. Ndërlidhshmëria e këtyre nismave lehtësoi patjen e një perspektive më të nuancuar që sfidonte qasjet kryesuese ndaj nacionalizmit dhe vinin në pyetje se çfarë ishte totalitare apo etno-nacionaliste në diskursin jugosllav, duke konsoliduar ndarjen traumatike të tyre gjatë luftërave të viteve ‘90.
Në Përkthyer në socializëm ripunohen materiale historike me burim nga arkiva private dhe biblioteka publike, e shumë prej tyre zbulohen për herë të parë. Këto materiale ndërthuren me punë bashkëkohore nga Mustafa Emin Büyükcoşkun, Yane Calovski, Hana Miletić, Ahmet Öğüt, Fevzi Tüfekçi dhe Dilek Winchester. Ekspozita eksploron mënyrën se si është ndërtuar vetëdija kombëtare bazuar në solidaritet dhe ndërkombësi, duke rrëfyer se si veçantia historike e socializmit jugosllav si prsh., vetëorganizimi dhe mospërputhshmëria, formësuan mënyrat se si komunitetet turqisht-folësëve janë paramenduar. Duke theksuar forma të reja kulturore prej këtyre dinamikave të ndërlikuara, ekspozita thur bashkë një histori të panjohur që mbetet unike dhe e rëndësishme.
Përkthyer në socializëm vjen me program nga Sezgin Boynik, Tevfik Rada dhe Merve Elveren është realizuar në bashkëpunim me Fondacionin Lumbardhi.
* * *
Programi: Merve Elveren
Hulumtimi: Sezgin Boynik, Tevfik Rada (Pykë-Presje)
Artistët: Mustafa Emin Büyükcoşkun, Yane Calovski, Hana Miletić, Ahmet Öğüt, Fevzi Tüfekçi, Dilek Winchester
Koordinatore e ekspozitës : Sezin Romi
Prodhimi dhe Dizajni i ekspozitës: Emirhan Altuner
Editor: Ezgi Yurteri
Dizajni grafik: Bardhi Haliti
Dizjani i komunikimit: Emirhan Altuner, Elif Tuna
Instalimi: Eray Özcan, Burak Bodur, Fiksatif, OCD Museum Works, 3T Reklam
Mirënjohje: Gönül Bektaş; Tacida & Nimetullah Hafız; Altay Suroy; BAL-TAM, Balkan Center for Turkological Studies (Prizren); Cinematheque of North Macedonia Archive; Museum of the Republic of North Macedonia; Museum of Revolution, Phototheque Collection, Museum of Kosovo; The Macedonian Academy of Sciences and Arts, Archive of the History Department (Skopje); TÜSTAV (Istanbul); Museum of Yugoslavia Archive (Belgrade)
Ekspozita është realizuar me kontributet e Asya International Movers, Eureko Sigorta dhe Jotun.